Woda z długo eksploatowanych sieci wodociągowych i instalacji, a także pobierana ze studni często zawiera drobne zanieczyszczenia mechaniczne różnego typu takie jak: muł, piasek, blaszki rdzy, włókna itp. Filtracja mechaniczna ma na celu usunięcie ich z wody za pomocą specjalnych materiałów filtracyjnych. Ten stopień filtracji służy m.in. jako zabezpieczenie innych urządzeń do uzdatniania wody np. zmiękczaczy oraz dalszej instalacji i armatury przed uszkodzeniami mechanicznymi i zamuleniem.
Najprostszą metodą filtracji mechanicznej jest zastosowanie filtrów narurowych z wkładami wymiennymi, które mogą usunąć zanieczyszczenia mechaniczne od 0,5 do 100 mikronów. Żywotność wkładów zależy przede wszystkim od ilości zanieczyszczeń, które znajdują się w wodzie, ale także od ilości przepuszczonej przez nie wody.
Często stosuje się także filtry siatkowe o skuteczności filtracji od 15 do 150 mikronów, wyposażone w mechanizm pozwalający na płukanie wsteczne. Zastosowana w nich siatka filtracyjna z poliestru lub stali szlachetnej, jest przystosowana do wielokrotnego płukania i czyszczenia.
Osobną grupę stanowią filtry wypełnione materiałem filtracyjnym, płukane okresowo automatycznie lub ręcznie. Jako materiał filtracyjny stosuje się: piasek kwarcowy, kruszywo antracytowe oraz inne specjalnie do tego celu przygotowane złoża.